Focussen (Engels: focusing)

Ik zie in mijn praktijk dat veel chronische klachten te maken hebben met het verlies van contact met je Zelf en bijgaande problemen rond thema’s als gezondheid, relaties, wonen, werk of geld.

Focussen is een vaardigheid van actief ‘niet-doen’, je kan het leren.
Bij Focussen (Engels: Focusing) richt je je aandacht vooral op wat er in je romp waarneembaar is aan sensaties en gevoelens. Daardoor kun je je gewaar worden van wat er – vaak onbewust - speelt in je zelf en in je leven.

Focussen helpt je enerzijds om afstand te nemen van moeilijke gevoelens als pijn, verlies, eenzaamheid, onrecht dat je ooit is aangedaan, post traumatische stress, je snel overspoeld voelen etc.

Anderzijds helpt het je om juist dicht bij deze gevoelens te blijven en ze te leren kennen. Focussen helpt je inzoomen op wat je voelt in je lichaam, je kan het ook ‘luisteren’ naar je lichaam noemen.

Focusing helpt ook als je weinig contact heb met je gevoelens, je erg ‘in je hoofd’ zit of je gevoelens weg-rationaliseert. Wil je dus meer grip op wat jou onbewust bezig houdt? Wil je zelfs spiritualiteit ervaren i.p.v. verklaren? Focussen helpt je daar bij!

Eugene Gendlin, hoogleraar psychologie, beschreef in de jaren ’70 een stapsgewijs protocol dat je helpt om contact te maken met jezelf. Het proces start met 'iets' dat aanvankelijk nog vaag aanvoelt van binnen, maar dat hierdoor de kans krijgt om zich te ontvouwen als je er op een vriendelijke-, uitnodigende manier bij stil staat. Hierdoor geef je je onbewuste – dat zich vooral uit in je lichaam – meer ruimte dan je gewend bent.

Afhankelijk van je doel kun je in 7 tot 10 stappen focussen. Gendlin zelf beschreef zeven stappen in het focusproces, maar je kunt er 3 stappen aan toevoegen als je ook spiritueel in jezelf geïnteresseerd bent. Aan het einde van de pagina beschrijf ik kort de tien stappen. Op deze wijze leer je om met vriendelijke aandacht met je gevoelens om te gaan, zodat je meer in harmonie raakt met jezelf en de wereld.

Het kan de kern worden van je bewustzijnsonderzoek. Het leven is een voortdurend ervaren vanuit een niet weten. Wanneer je de ervaring in het lichaam er helemaal laat zijn, laat je jezelf, de ander en de wereld er ook helemaal zijn. In deze rust verdwijnen alle verhalen en weerstanden. Dan zie je helder wat je bent.

Essentiële kwaliteiten zijn waarneembare ervaringen in je lichaam van de bouwstenen van bewustzijn (en daarmee het lichaam en de menselijke geest. Een essentiële kwaliteit is een subtiele non duale ervaring waarin geen problemen en vragen zijn. Het tegendeel van essentie is ego. Het ego bestaat uit contactvermijdingsstrategieën.

In bewustzijn is een enorme rijkdom aan essentiële kwaliteiten ervaarbaar zoals: wil, liefde, kracht, ruimte, intelligentie, voeding, stilte, aanwezigheid, etc.
Ik zal hieronder de meest voor de hand liggende kwaliteiten van essentie beschrijven zodat je er contact mee kan maken. Elk mens bestaat uit deze kwaliteiten en zou het makkelijk moeten kunnen ervaren als zichzelf. Er is alleen iemand of iets nodig die er direct naar wijst.

Hoe kan jij super persoonlijk en onbegrensd zijn?
Elk moment ontstaat uit het Absolute een eerste ervaring van Essentie en deze projecteert een ervaring. Om deze reden kun je in elke willekeurige ervaring in het hier en nu tot het inzicht van Essentie of het Absolute komen.

Je kunt bovenstaande lijst zelf aanvullen met je eigen ervaring en rijkdom. Het tegendeel van essentie is ego. Het ego bestaat uit contactvermijdingsstrategieën (verkrampingen, pijn, verhardingen, jaloezie etc.).

Meer essentiële kwaliteiten:

Zoals je misschien gemerkt hebt tijdens het lezen en ervaren lopen de Essenties en dimensies voortdurend in elkaar over en toch zijn het unieke en aparte substanties. Het leven brengt steeds de juiste substantie aan het licht die nodig is om te reageren op het leven.
Het is een voortdurende overgave aan het leven die deze essentie helder en echt maakt. Het ontdekken van innerlijke essentiële kwaliteiten met behulp van inquiry (wakkere meditatie) geeft een stevige basis aan 'Persoon van Zijn'. Er zijn geen handelingen of situaties van buiten nodig om je te realiseren of compleet te voelen.

1. Er ontstaat een gezonde afstand tussen jou en een probleem, zodat je er helder naar kunt kijken
Wanneer je een probleem wordt ingezogen kun je niet meer objectief kijken en ontstaat er een tunnelvisie. Aan de andere kant kan iets te ver weg staan waardoor er te weinig verbinding is en er ook geen inzichten ontstaan. Er is een zekere afstand nodig tussen de waarnemer en het object van pijn om iets goed te onderzoeken. Door de situatie en het bijbehorende gevoel te verwoorden ontstaat er een gezonde afstand.

2. Je creëert een vriendelijke relatie met je lichaam
Het lichaam is gericht op pijn vermijden en genot nastreven. Wanneer iemand pijn heeft ontstaat er vaak onbewust een neiging om het lichaam als vijand te zien. Door de pijn juist te ervaren en te zien dat het lichaam dan alles zelf oplost ontstaat er een vriendschappelijke relatie met het lichaam.

3. Brengt de communicatie tussen het denken en het voelen op gang waardoor gesloten denksystemen open gaan
In de praktijk zie ik dat een probleem altijd een gesloten denksysteem is. Het denken is abstract en blijft in hetzelfde cirkeltje na-denken. Door lichaamssensaties erbij te betrekken ontstaat er een lichamelijk denken die informatie toegevoegd waardoor gesloten systemen worden opengebroken. Ik zie het als een intervisie in jezelf.

4. Leert je op een open wijze te luisteren naar jezelf, anderen en de wereld
Focussen kun je individueel doen maar ook met een ander. Het moeilijkste is om te leren luisteren en spiegelen zonder enkele invulling. Dit is voor de meeste mensen een openbaring. De grootste openbaring is dat je iemand helpt door niet te doen en alleen open te luisteren. Deze ervaring kun je vervolgens op jezelf en de wereld toepassen.

5. Brengt wezenlijke verandering en een her-organisatie van je systeem 
Het principe van Focussen is waarschijnlijk al meer dan duizend jaar oud. Maar Gendlin legde systematisch vast wat tijdens dit proces werkzaam is in de psychotherapie. Dit bleek de communicatie tussen ‘het hoofd’ en ‘het lichaam’ te zijn. Wanneer iemand dat kan, is de kans van slagen van een bewustwordingsproces gegarandeerd. Door het lichaam te betrekken wordt het hele organisme ge-herorganiseerd en vindt er wezenlijke verandering plaats. Alle patronen en lichamelijke patronen verschuiven in de richting van open-Zijn, Essentie.

6. Brengt het natuurlijke helende vermogen van het lichaam op gang
Het lichaam weet hoe het zichzelf kan helen. Wat meestal in de weg staat is het overmatig nadenken en niet voelen. In de praktijk merk ik dat problemen voornamelijk te maken hebben met verkrampingen op bepaalde plekken in het lichaam. Door hier een paar minuten bij stil te staan lossen deze verkrampingen op.

7. Subtiele energie wordt ervaarbaar en daarmee is de deur naar Zelfrealisatie geopend
Tijdens het proces van Focussen vertraagt het waarnemen en het denken. Het lijkt op meditatie. Het verschilt er van, omdat het gebruik maakt van specifieke stappen. Na Gendlins stappen gaan de volgende stappen met nadruk op het herkennen en bekrachtigen van eenheidservaringen zoals Essenties en Zelfrealisatie.
Essenties zijn subtiele energieën die een positieve uitwerking hebben op het lichaam en de beleving van jezelf en het leven. Sommigen noemen het “je ware natuur”. Zelfrealisatie komt voort uit een diepere ontspanning in deze Essentie of “ware natuur”. Deze ontspanning is voornamelijk lichamelijk en de basis voor werkelijk geluk en welzijn. Focussen brengt je binnen 20 minuten bij deze diepe meditatieve ontspanning.

8. Het brengt je voorwaarts
Het leven en de persoon zijn ondefinieerbaar. Vanuit deze ervaring van niet-weten is alles voortdurend open en vrij in beweging. Niet-weten zit vol potentie. Het leven en het lichaam bouwen voort op het oude en gaan er altijd aan voorbij. Dit is een oneindig universeel gegeven. Focussen leert je te verblijven in het niet weten, waardoor de voortgang moeiteloos zijn weg vindt.

Stap 1. Thema beschrijven
Elk moment in je leven zijn er drie of vier thema's die in je leven spelen (soms op de achtergrond). Vaak rondom gezondheid, relaties, wonen, werk of geld. Door een willekeurig thema te kiezen ontstaat er ‘materiaal’ om mee te werken. Het maakt niet uit met welk thema we beginnen. Alles leidt naar bewustzijn.
Stap 2. Lijflijke sensatie en ruimte in jezelf maken
Elk thema heeft ook een lijflijke sensatie in het lichaam. Meestal bevindt het zich ergens aan de voorkant van de romp, in het gebied tussen je keel en je buik. Kun je er 'hallo' tegen zeggen?
De lijflijke sensatie is een vaag gevoel waarin een heleboel informatie tegelijk is te ervaren. Het bevat informatie over het hele thema. Wanneer je deze lichamelijke ervaring zou moeten verwoorden kost dat misschien wel een half uur en dan nog is het beperkt.
De lijflijke sensatie uit zich in een lijflijk gevoel, beelden, stemmingen, woorden, betekenis, kleuren en soms bewegingen. Tijdens een focussessie wordt gestructureerd gezocht naar deze aspecten om nog onbewuste informatie in het bewustzijn te krijgen. Wanneer een lijflijke sensatie completer wordt komt er informatie en (een vaak helende) energie flow op gang. Dit alles leidt uiteindelijk naar een wezenlijke verandering van het hele systeem.
Stap 3. Handvat
Door bij een lijflijke sensatie te zijn komt er nog meer informatie los in het lichaam. Dit zijn symbolen zoals; beelden (een pantser van staal), herinneringen (ik zie mezelf als kind) , bewegingen (iemand beweegt naar achteren met zijn hoofd), stemmingen (verdrietig) of woorden (onderdrukking, etc.). Dit noemen we handvatten. In deze stap zoek je een helder handvat wat hoort bij de betreffende lijflijke sensatie: dus een beeld, zinnetje, woord, kleur, gebaar, geluid.
Stap 4. Resoneren
Door het heen en weer bewegen met de aandacht van het handvat naar de lijflijke sensatie zakt het lichaam steeds dieper in zijn eigen intelligentie en helende capaciteit. Dit is een stap van fine-tuning. Wanneer iemand van zichzelf focust gebeurt deze stap meestal vanzelf. Dus: horen het lijflijk gevoel en het handvat bij elkaar? Net zo lang heen en weer tot het past
Stap 5. Verdiepen door het stellen van vragen
Heeft het iets nodig (2 x) wat is er met dat <handvat> wat is het ergste van dit <handvat> wat als je deze energie volgt wat is de stemming/emotionele sfeer hoe kan er meer frisse lucht of <dat wat nodig is> bijkomen hoe zou jij je voelen als het er niet was?
Stap 6. Bodily shift
Inmiddels is het lichaam en denk systeem vertraagd en ontstaan er inzichten en kleine of grote shifts in bewustzijn. Er ontstaan hierbij ook ervaringen van ruimte, leegte, rust en/of sereniteit. Hier wordt in een normale focussessie of therapie vaak aan voorbij gegaan.
Stap 7. Essentie
Iedereen heeft toegang tot bepaalde essenties. In deze stap onderzoeken we welke essenties iemand ervaart en via welk handvat dit het makkelijkst gebeurt. Het blijkt dat ieder persoon/lichaam anders werkt. Bij de een is het een ervaring van versmeltende liefde, bij de ander is het ruimte of pure aanwezigheid. Er zijn veel essenties, ze zijn al eerder beschreven.  Wanneer het niet werkt stopt de sessie hier.
Stap 8. Ervaren als
Kun jij jezelf ervaren als een eerder beschreven essentie?
Wanneer je een essentie helder ervaart kun je een verandering van identiteit voorstellen. Je 'wordt' essentie. Dit is een belangrijk omslagpunt, wat niet altijd meteen werkt. Als het werkt ontstaat er een eenvoudige en tegelijk enorme openbaring. Iemands identiteit verandert van persoon zijn naar non duale essentie!
Stap 9. Absolute vraag
Wanneer je jezelf ervaart als ruimte, liefde, vreugde, kracht, leegte of een andere essentie is de laatste stap om te zien of je de Kennendheid in deze non duale ervaring kunt vinden. Dit is nog subtieler en stabieler dan een ervaring van essentie. Ik noem dit de Absolute vraag, die leidt naar iets Absoluuts. Iets wat er altijd is en onveranderlijk is.
Stap 10. Afsluiten
Bij het focussen zijn er standaard stappen voor het afsluiten en verankeren van het inzicht. Er gebeurt zoveel tijdens een sessie dat het belangrijk is om het in te kaderen.
Je stelt jezelf twee vragen: wat wil je uit deze sessie meenemen? Kun je je lichaam bedanken voor deze informatie?